Ulaşım Türleri

Ulaşım türlerin konusu 10. sınıf ve üniversiteye giriş sınavlarında karşınıza çıkan konulardan birisidir. Özelikle Dünya’daki Önemli Boğazlar ve Kanallar konusu ile ilgili genellikle hemen hemen her sene soru gelmektedir. Bu yüzden bu konu ile ilgili detaylı bilgiye sahip olmanız önemli.Bu dersimizde dünyada ki ulaşım türlerinden hava yolu, demir yolu, kara yolu, deniz yolu ulaşımlarını konuşacağız.

ULAŞIM: Mal veya hizmetlerin çeşitli ulaşım araçları ile ülke içinde, ülkeler arsında veya kıtalara arasında taşınmasıdır.

• İlk çağlarda ulaşım karayolunda ticaret kervanları ile yapılıyordu.
• Sonrasında denizciliğin ilerlemesi ile karayolu taşımacılığına denizcilik taşımacılığı eklenmiştir.
• 1800 ‘lü yılların sonunda ise buhar gücünün tren ve gemilerde kullanılmaya başlanması ile ulaşımda büyük bir gelişme sağlandı.
• Yüzyılın başlarında başlayan hava yolu ulaşımı hızla gelişmiş, ikinci dünya savaşından sonra ise 1000 km/sa hıza ulaşan uçakların geliştirilmesi ile kıtalar arasında 3-4 saatte ulaşım mümkün oldu. Böylece bilim, sanat, kültür alandaki gelişmelerin yayılmasında büyük yol katedildi.

ULAŞIM MALİYETLERİNE GÖRE SIRASIYLA (UCUZDAN PAHALIYA DOĞRU);

1. DENİZ YOLU
2. DEMİR YOLU
3. KARA YOLU
4. HAVA YOLU

DENİZ YOLU

• Ulaşım sistemleri içerisinde yük ve yolcu taşımacılığında en ekonomik olanıdır. Ekonomik olmasının nedeni tek seferde taşıyabildiği yük ve yolcu kapasitesinin fazla olmasıdır. Ayrıca yol bakım ve yapım maliyeti yoktur.
• Denize kıyısı olan ülkeler uluslararası ticaretlerini büyük oranda deniz yolu ile gerçekleştirirler.
• Dünya’daki en aktif deniz yolu trafiği Kuzey ve Güney Amerika ile Kuzey Batı Avrupa arasında bulunan “KUZEY ATLANTİK YOLU” dur. Dünyada deniz yoluyla taşınan malların yarısı bu güzergâh üzerinden gerçekleştirilir.
• Avrupa limanları ile Güneydoğu Asya (Hindistan, Çin, Güney Kore ve Japonya)Limanları arasındaki deniz yolu sık kullanılan önemli rotalar dandır.
• Diğer önemli deniz yolu trafiği ise Japonya ve Güney Doğu Asya Limanları ile Kuzey Amerika Limanları arasındadır.

HAVA YOLU

• Ulaşım sistemleri içerisinde en pahalı olandır.
• Diğer ulaşım sistemlerine göre en geç başlamasına rağmen gelişen teknoloji ile hızla yayılmıştır.
• Pahalı olmasının yanı sıra zamandan tasaaruf etmesi yönü ile giderek daha fazla tercih edilen bir ulaşım sistemidir.
• ABD, dünyadaki havayolu taşımacığının en yaygın ve gelişmiş olduğu ülkedir.
• Sadece Kuzey Amerika’da 11 binden fazla hava alanı vardır.
• Dünya hava trafiğinin üçte biri ABD sınırları içerisinde yapılmaktadır.
• Gelir düzeyinin yüksek olduğu yerlerde hava yolu taşımacılığı paralellik gösterir.
• Dünya’da hava yolu taşımacılığının yoğun olduğu diğer yerler; Batı Avrupa, Kuzey Amerika ve Güneydoğu Asya kıyılarıdır.

DÜNYADAKİ ÖNEMLİ BOĞAZLAR ve KANALLAR

SÜVEYŞ KANALI

• Sina Yarımadası’nın batısında yer alan kanal, Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlamaktadır.
• Uzunluğu 163 km olan kanalın en dar yerindeki genişliği 300 metredir.
• 17 Kasım 1869’da İngiltere tarafından açılan bu su yolu, Avrupa ile Güneydoğu Asya arasındaki ulaşımı kısaltmıştır.
• Bu kanaldan önce Avrupa’dan Güneydoğu Asya’ya giden gemiler, Afrika Kıt’ası’nın batısını boydan boya dolaşarak Ümit Burnu’ndan Hint Okyanusu’na geçmekteydiler.
• Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla Batı Avrupa ülkeleri Cebelitarık Boğazı’nı geçerek: Güney Avrupa ülkeleri ise doğrudan Akdeniz üzerinden kanalı kullanarak Kızıldeniz’e ve Hint Okyanusuna ulaşmaktadırlar.
• Bu kanal Batı Avrupa ile Hint Okyanusu arasındaki yolu binlerce kilometre kısaltmıştır.

PANAMA KANALI

• Orta Amerika’da 1915 yılında işletmeye açılan kanal, Atlas Okyanusu’nu Büyük Okyanus’a bağlamaktadır.
• Mühendislik harikası olarak tanımlanan kanal, birbirine bağlı havuz sistemlerinden oluşmaktadır.
• Atlas Okyanusu’ndan Büyük Okyanus’a geçecek olan gemiler, seviyesi yükselebilen havuzları kullanarak Gotın Gölü’ne ulaşmaktadır.
• Deniz seviyesine göre 28 metre yükseklikte bulunan bu gölü geçtikten sonra, yine aynı sistemle çalışan havuzlarda deniz seviyesine inilmekte ve Büyük Okyanus’a ulaşılmaktadır.
• Panama Kanalı sayesinde Amerika’nın doğusu ile batısı arasındaki ulaşım çok kısalmıştır.
• Örneğin, New Yorktan San Francisco’ya giden bir gemi, bu kanal açılmadan önce 22.500 km yol almak zorunda iken kanal sayesinde 9500 km yol gitmektedir.
• Bu kanal aynı zamanda Avrupa ve Afrika kıtaları ile Batı Amerika arasındaki ulaşımı da kısaltmıştır.

KORİNT KANALI

• Ege Denizi’ni Adriyatik Denizi’ne bağlayan bu kanal 1893’te tamamlanmıştır.
• Uzunluğu 6,3 km olan kanal, orta boy ve küçük gemilerin geçmesine elverişlidir.
• Bu kanal sayesinde gemiler, 900 km’lik Mora Yarımadası’nın çevresini dolaşmak zorunda değildir.

DOVER BOĞAZI

• Manş Denizi’nin en dar yerini oluşturan bu boğaz 32 km genişliğindedir.
• İngiltere’nin Dover şehri ile Fransa’nın Calais şehri arasında yer alan Dover Boğazı, Batı Avrupa açısından önemli bir boğazdır.
• Kuzey Denizi ile Manş Denizi’ni birbirine bağlayan Dover Boğazı, çok işlek olan deniz yollarındandır.

MALAKA BOĞAZI

• Malezya ve Endonezya (Endonezya) arasında yer alır.
• Büyük Okyanus ile Hint Okyanusu arasındaki en işle boğazdır.
• Dünyada meşhur Somalili korsanların silahlı soygun ve gemi baskını yaptığı noktalardan birisidir.

KİEL KANALI

• Almanya’da bulunan Kiel kanalı baltık denizini Kuzey Denizine bağlar

ÜMİT BURNU

• 1488 yılında Kral II. Joao tarafından görevlendirilen Portekizli kâşif Bartolomeu Dias tarafından bulunmuştur.
• Kral tarafından görevlendirilme sebebi ipek ve baharat yolunun yerine geçebilecek doğuya ve oradaki baharatlara ulaşılabilecek bir deniz yolu bulabilmekti.

MACELLAN BOĞAZI

• Güney Amerika’nın güney kıyısında bulunur.
• Panama kanalı açılmadan çok önemli olan bu boğaz, Panama kanalının açılması ile önemini yitirmiştir.

CEBELİTARIK BOĞAZI

• İspanya ile Fas arasında bulunan Cebeli Tarık boğazı, Güney Afrika’daki Ümit Burnununkeşfedilmesi ile önemini kaybetmişti fakat Süveyş Kanalının açılması ile önemini tekrar kazanmıştır.
• Afrika ile Avrupa’yı birbirinden ayırır.
• Atlas Okyanusunu Akdeniz’e bağlar.

BADÜL MENDEB BOĞAZI

• Süveyş kanalının açılması ile önemi artmıştır.
• Kızıl denizi Hint Okyanusu’na bağlar

HÜRMÜZ BOĞAZI

• Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Sudan, Yemen , İran gibi petrol zengini ülkelerin petrol ihracatı için kullandıkları boğazıdır.
• Basra körfezini İran’a bağlar.
• Bu boğaz tek yönlüdür ve alternatifi olmayan bir boğazdır

İSTANBUL ve ÇANAKKALE BOĞAZI

• İstanbul ve Çanakkale boğazları dünyadaki en işlek boğazlardan dır.
• İstanbul boğazı Panama kanalının 4 katı, Süveyş kanalının ise 3 katından daha fazla trafiğe sahiptir.
• Nükleer atık taşıyan gemiler ve petrol tankerleri boğazdan geçerken güvenliği tehlikeye sokmaktadır.
• Karadeniz’in tek çıkış noktasıdır. Bu yüzden Karadeniz’e kıyısı olan Gürcistan, Rusya, Ukrayna, Romanya ve Bulgaristan sıklıkla bu boğazları kullanmak zorundadır.

Demir Yolu ve Kara yolu Ulaşımı en kısa sürede eklenecektir.