Levha Hareketleri ve Etkileri (Yaklaşan, Uzaklaşan,Yanal Hareket)

Bu dersimizde Birbirine Yaklaşan (Çarpışan) Levha Hareketleri (Kıtasal ve Okyanusal Levhanın Çarpışması, İki Okyanusal Levhanın Çarpışması, İki Kıtasal levhanın çarpışması), Birbirinden Uzaklaşan (Ayrılan) Levha Hareketleri (İki kıtasal levhanın ayrılması, iki okyanusal levhanın ayrılması)ve Yanal hareket eden levhaların bu hareketlerinin sonuçlarını inceleyeceğiz.

1. Birbirine Yaklaşan (Çarpışan) Levha Hareketleri

 İki Kıtasal Levhanın (Yaklaşması) Çarpışması

• İki kıtasal levha birbirine yaklaşırsa Orojenez oluşur. Yani Kıvrım ve kırık dağlar oluşur.
• Deprem oluşur.
• Sıcak su kaynakları ortaya çıkar.
• Alp Himalaya kıvrım sistemi buna örnektir.
• Ayrıca Türkiye’deki ;
  • Toros Dağları
  • Kuzey Anadolu Dağları
  • Ege Bölgesindeki Horst (Kırıklı) sistemi bu şekilde oluşmuştur.

İki Okyanusal Levhanın (Yaklaşması) Çarpışması

İki okyanusal levhanın karşı karşıya gelerek birbirine yaklaşması sonucu olur.

• İki okyanusal levhanın karşı karşıya gelerek birbirine yaklaşması sonucu olur.
• Dalma – Batma Kuşakları oluşur
• Derin Okyanus Hendekleri oluşur (Mariana, Filipin, Peru)
• Deprem
• Volkanizma
• Volkanik Adalar
• Sıcak su kaynakları oluşur.
• Hawaii Adaları, Japonya, Aleut adaları, Tonga Adaları, Filipinler’deki volkanik adalar bu şekilde oluşmuştur.

Kıtasal ve Okyanusal Levhanın Çarpışması

Okyanusal ve Kıtasal levha çarpışması sırasında daha yoğun olan okyanusal levha, kıtasal levhanın altına dalar. Kıtasal levhanın altına dalan okyanusal levha manto içinde daha derinlere daldığında yüksek sıcaklıktan dolayı eriyerek magmaya karışır. Kıtasal ve Okyanusal Levhaların çarpışması sonucunda ;

• Okyanus Hendekleri
• Dalma – Bama Kuşakları
• Deprem
• Volkanizma
• Sıcak Su Kaynakları oluşur.
• Kıtasal kabuk yukarı doğru itilir ve yüksek sıradağlar oluşur.
  Kuzey Amerika’daki And dağları ve Güney Amerika’daki Kayalık dağları buna örnektir.

2. Birbirinden Uzaklaşan (Ayrılan) Levha Hareketleri 

İki Okyanusal Levhanın Ayrılması (Uzaklaşması)

Okyanus tabanlarında birbirlerinden uzaklaşan levhaların arasından, derinden gelen magma çıkarak burada oluşan boşluğu doldurur ve soğuyarak katılaşır.  İki okyanusal levhanın birbirinden uzaklaşması sonucunda ;

• Okyanus ortası sırtları
• Volkanizma
• Volkanik adalar
• Sıcak su kaynakları oluşur.
• Atlas Okyanusu sırtı ve Güney Batı Hint Okyanusu Sırtı bu şekilde oluşmuştur.

İki Kıtasal Levhanın Ayrılması (Uzaklaşması)

Manto’dan gelen magmanın katılaşarak litosfere dönüşmesine, levhaların büyümesine ve bu alanda litosferin gençleşmesine neden olur. İki kıtasal levhanın birbirinden uzaklaşması sonucunda ;

• Çöküntü Hendekleri (Rift)
• Volkanizma
• Deprem
• Sıcak su kaynakları oluşur.
• Doğu Afrika, Kızıldeniz, Kaliforniya körfezi iki kıtasal levhanın birbirinden uzaklaşmasına örnek olarak oluşan yerlerdir.

Yanal hareket Eden Levhalar

Yanyana olan iki levhanın aynı yada farklı hızda, aynı yönde yada zıt yönde kayarak hareket etmesine levhaların yanal hareketi denir. Yanal hareket eden levhalarda görülen depremler şiddetli depremlerdir. Türkiye’deki Kuzey Anadolu Fay Hattı ve ABD ‘deki San andreas fay hattı buna örnektir.

Dünya’nın güneşten kopup günümüze kadar gelen süre farklı jeolojik dönemler içerisinde incelenir. Bu jeolojik dönemler ayrılırken önemli olaylar dikkate alınır.

 Soru 

Aşağıdakilerden hangisi jeolojik zaman ve devirlerin ayrımında göz önünde bulundurulan özelliklerden biri değildir.

A) Fosiller
B) Kayaçların oluşum özellikleri
C) Bitki Türleri
D) Geçmiş dönemlerdeki iklim kayıtları
E) Orojenik hareketler