Türkiye’de Enerji Kaynakları ve Dağılışı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI 

Çevreye çok az zarar veren temiz enerji kaynaklarıdır.

• Rüzgâr
• Hidroelektrik (Su)
• Güneş
• Jeotermal
• Bio-dizel (Biomas)
• Dalga

YENİLENEMEYEN ENERJİ KAYNAKLARI

Karbon salımı yüksek çevreye zarar veren enerji kaynaklarıdır. Nükleer enerji hariç diğerleri Fosil Yakıt ismi ile ‘de anılırlar.

• Taşkömürü
• Linyit
• Petrol
• Doğalgaz
• Nükleer

TÜRKİYE’DE TAŞKÖMÜRÜ ve TAŞKÖMÜRÜ ÇIKARILAN YERLER 

• Taşkömürü 1. Jeolojik zamanda (Paleozoik) zamanda oluşmaya başlayan bir madendir.
• Türkiye’deki taşkömürü yatakları Zonguldak ve çevresinde bulunur.
• %100 çıkarıldığı yer -> Karadeniz Bölgesi (Batı Karadeniz)
• Ülkemizde taşkömürü az çıkan bir madendir. Üretim tüketimi karşılamadığı için ithal edilir.
• Taşkömürü Kardemir ve Erdemir’de enerji kaynağı olarak kullanılır.
• Zonguldak ve çevresinde çıkarılan taşkömürü Zonguldak – Çatalağzı termik santralinde enerjiye dönüştürülür.
• Kalorisi çok yüksektir

TÜRKİYE’DE LİNYİT ve LİNYİT ÇIKARILAN YERLER

• Türkiye’de rezervin en fazla olan enerji kaynağı linyittir.
• Linyit 3. Jeolojik zamana (Tersiyer) bir madendir.
• Türkiye’nin yedi bölgesinin tümünde bol miktarda çıkarım yapılır.
• Taş kömürüne göre kalorisi daha düşüktür.
• Türkiye’de çıkarılan linyitin önemli bir kısmı termik santrallerde elektirik enerjisi elde etmede kullanılır.
• Ayrıca konutlarda ısıtmada ve sanayide kullanılır.

Linyitle çalışan başlıca termik santrallerimiz;

• Manisa -> Soma
• Kütahya -> Seyit Ömer, Tunç bilek
• Muğla -> Yatağan, Kemerköy, Yeniköy
• Kahraman Maraş -> Afşin – Elbistan
• Ankara -> Çayırhan
• Bursa -> Orhaneli

Türkiye’de Linyit kömürü çok çıkmasına rağmen enerji santrallerinde elektrik üretiminde kullanıldığı için ithal edilmektedir

TÜRKİYE’DE PETROL ve PETROL ÇIKARILAN YERLER

• Petrol madeni Türkiye’de üretimin tüketimi karşılamadığı madenler arasındadır. Bu yüzden ithal edilir.
• Üretimin tüketimi karşılama oranı yaklaşık %10 ‘dur. Yani Türkiye’de tüketilen petrolün %90 ‘ı yurtdışından ithal edilmektedir.
• Türkiye’de çıkarılan petrolün %99 ‘u Güneydoğu Anadolu bölgesinden çıkmaktadır.

Türkiye’de petrol çıkarılan başlıca yerler;

• Batman ->Raman, Şelmo
• Siirt-> Garzan
• Adıyaman-> Kâhta
• Diyarbakır

• Türkiye’de ilk defa petrol BATMAN -> Raman Dağında çıkarılmıştır.
• Petrolü kullanılacak hale getiren tesislere petrol rafinerisi denir.

Türkiye’de ki Petrol Rafineriler

• Batman Petrol Rafinerisi -> Türkiye’nin ilk petrol rafinerisidir. (1955)
• İzmit İpraş Petrol Rafinerisi -> Türkiye’nin en büyük petrol rafinerisidir.
• İzmir Aliağa Petrol Rafinerisi
• Mersin Ataş Petrol Rafinerisi
• Kırıkkale Orta Anadolu Petrol Rafinerisi

• Petrol ülkemize tankerler, gemiler ve boru hatları aracılığı ile getirilir. Türkiye’ye petrol getiren boru hatlarımız;
  • BTC-> Bakü – Tiflis – Ceyhan Boru Hattı
    • Bu hat Gürcistan’ın Tiflis kentinden bize ulaşmasına rağmen Gürcistan’dan bizim petrol alımımız bulunmaz.
  • Kerkük – Yumurtalık Boru Hattı
  • Kırıkkale – Ceyhan Boru Hattı

TÜRKİYE’DE DOĞALGAZ ve DOĞALGAZ ÇIKARILAN YERLER

• Yenilenemeyen enerji kaynakları içerisinde en temiz olan ve çevreye en az zarar veren enerji kaynağıdır.
• Türkiye ‘de üretilen elektrik enerjisi en çok doğalgazdan üretilir. (% 47.9)
• Doğalgaz Türkiye’de az çıkarılan bu yüzden ithal edilen bir enerji kaynağıdır.
• Doğalgaz çıkarılan yerler;
  • Kırklareli -> Hamit abat
  • Mardin -> Çamurlu
  • Düzce -> Akçakoca
• Doğalgazı elektrik enerjisine dönüştüren çevrim santrallerimiz;
  • O-va akça -> BURSA
  • H-amitabad -> Kırklareli
  • A-mbarlı -> İstanbul
  • Bandırma-> Balıkesir
  • İzmir-> Aliağa (Komine çevirim santrali)
  • Samsun, Ankara, Sakarya, Tekirdağ gibi 220 tane aktif çevirim santrali bulunur.

• Doğalgazın sıvılaştırılarak depolandığı yerlere LNG terminali denir.
• Türkiye’de şu anda sadece iki adet LNG terminali bulunuyor;
  • Aliağa LNG terminali
  • Marmara Ereğlisi LNG terminali
• Türkiye’nin doğalgaz ithal ettiği ülkeler;
  • Rusya -> %58,63
  • İran-> %19,34
  • Azerbaycan -> %15,89
  • Cezayir -> %3,73
  • Nijerya -> %2,21
• 2015 Aralık ayında KATAR ile LNG (Sıvılaştırılmış doğalgaz) anlaşması imzalandı
• Türkiye’nin Doğalgaz aldığı boru hatları;
  • TANAP -> Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı
  • Mavi Akım -> Rusya’dan Karadeniz’in altından geçerek Türkiye’ye ulaşır.
  • Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı (BTE)
  • İran-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı
  • Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı (ITG)
  • Rusya-Türkiye-Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (Türk Akımı)

Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi, TANAP, projesinin amacı;

• Azerbaycan’ın Hazar Denizi’ndeki Şah Deniz 2 Gaz Sahası ve Hazar Denizi’nin güneyindeki diğer sahalarda üretilen doğal gazın öncelikle Türkiye’ye, ardından Avrupa’ya taşınmasıdır.
• TANAP, Güney Kafkasya Boru Hattı (SCP) ve Trans-Adriyatik Boru Hattı (TAP) ile birleşerek Güney Doğal Gaz Koridorunu oluşturmaktadır.
• TANAP, Türkiye Gürcistan sınırında Ardahan ili Posof ilçesi Türkgözü köyünden başlayarak Ardahan, Kars, Erzurum, Erzincan, Bayburt, Gümüşhane, Giresun, Sivas, Yozgat, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Eskişehir, Bilecik, Kütahya, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Tekirdağ ve Edirne olmak üzere 20 ilden geçecek ve Yunanistan sınırında Edirne’nin İpsala ilçesinde son bulacaktır. Bu noktadan, Avrupa ülkelerine doğal gaz aktaracak olan TAP Doğal Gaz Boru Hattı’na bağlanacaktır.
• TANAP Türkiye’deki ulusal dağıtım şebekesine ise Eskişehir ve Trakya’dan bağlanacak

TÜRKİYE’DE JEOTERMAL ENERJİ ve DAĞILIŞI

• Yeraltından gelen sıcak suyun elektrik enerjisine dönüştürülmesine JEOTERMAL enerji denir.
• Yeraltından gelen sıcak su buharının elektrik enerjisine dönüştürülmesine ise JEOTERMİK enerji denir.
• Türkiye’de jeotermal enerji potansiyelinin en fazla olduğu bölge kırıklı yapının en fazla olduğu EGE Bölgesidir.
• Ayrıca fay hatları ile jeotermal enerji potansiyeli birbirleri ile paralellik gösterir.
• Jeotermal enerji aynı zamanda seraların ısıtılması, konutların ısıtılması ve konserve sanayisinde kullanılır.
• Türkiye jeotermal enerji potansiyeli fazla olan bir ülke olmasına karşın bu potansiyelini iyi kullanamamaktadır.
• Jeotermal elektrik santrali;
  • Denizli -> Sarayköy
  • Aydın -> Germencik ‘te bulunur.

TÜRKİYE’DE SU GÜCÜ ( HİDROELEKTRİK ENERJİ SANTRALLERİ ) ve DAĞILIŞI

• En temiz enerji kaynaklarından birisidir.
• Türkiye hidroelektrik enerji potansiyeli yüksek olan bir ülkedir. Avrupa’da Rusya ve Norveç’ten sonra 3. Sıradadır. Bunun nedeni Türkiye’nin 3. Ve 4. Jeolojik zamanda oluşmuş genç bir ülke olmasıdır.
• Hidroelektrik enerji potansiyelinin en fazla olduğu bölgemiz en yüksek ve eğimli bölge olan Doğu Anadolu Bölgesidir.
• Hidroelektrik enerji potansiyelinin en düşük olduğu bölgemiz ise Marmara Bölgesidir.
• Ancak en çok hidroelektrikten enerji üreten bölgemiz GAP’tan dolayı Güney Doğu Anadolu bölgesidir.
• Türkiye’nin en büyük 3. Barajı sırasıyla -> Atatürk, Keban ve Karakaya barajlarıdır.

TÜRKİYE’DE RÜZGAR ENERJİSİ SANTRALLERİ ve DAĞILIŞI

• Yenilenebilir ve temiz enerji kaynaklarından biridir.
• Azda olsa gürültü kirliliği ve kuşların göç yolları üzerinde olmasından dolayı doğal ortama zarar verir.
• Türkiye’deki rüzgâr enerjisi santralleri;
  • İzmir -> Alaçatı (Türkiye’nin ilk rüzgâr enerjisi santrali – 1998)
  • Balıkesir -> Bandırma (Türkiye’nin en büyük rüzgâr enerjisi santrali)
  • Çanakkale -> Bozda ada
  • Aydın-> Akbük
  • İstanbul -> Hadım köy
  • Muğla -> Datça
  • Hatay
  • Osmaniye
  • Amasya
  • Kırşehir
  • Kayseri
  • Eskişehir
• Rüzgâr enerjisi üretiminde birinci sırada Ege, ikinci sırada Marmara, üçüncü sırada Akdeniz gelir.

DİKKAT !!

Jeotermal, su ve rüzgâr enerjisi santralleri hammadde yanında olmak zorunda olan santrallerdir.

TÜRKİYE’DE NÜKLEER ENERJİ SANTRALLERİ ve DAĞILIŞI

• Nükleer enerjide kullanılan radyoaktif elementler-> URANYUM, TORYUM
• Türkiye’de iki adet nükleer santralin yapımına başlanmıştır.
  • Mersin-> Ak kuyu Nükleer Santrali
  • Sinop Nükleer Santrali
• Türkiye’de toryum-> Eskişehir (Sivrihisar)
• Türkiye’de uranyum -> Manisa(Salihli), Yozgat(Sorgun),Çanakkale, Uşak, Aydın ve Giresun’da bulunmaktadır.
• Nükleer santraller kurulurken özellikle deprem riskinin az olduğu ve soğutmadan dolayı deniz kenarları tercih edilir.

DİKKAT !!

Nükleer santraller yenilemeyen enerji kaynakları içinde, enerji üretimi sırasında atmosfere neredeyse hiç zarar vermeyen bir enerji kaynağıdır

TÜRKİYE’DE GÜNEŞ ENERJİSİ SANTRALLERİ ve DAĞILIŞI

• Güneş enerjisi elektrik, ısınma ve su ısıtma gibi birçok alanda kullanılır.
• Ülkemizde konutların ve suyun ısıtılmasında yararlanılmaktadır.
• Karadeniz kıyıları güneşlenme süresinin kısa bulutlanmanın fazla olmasından dolayı güneş enerjisinden yararlanma potansiyelinin en az olduğu bölgemizdir.
• Güney Doğu Anadolu, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinde güneş enerjisinden yararlanma potansiyeli fazladır.

TÜRKİYE’DE BİOKÜTLE (BİYOMAS) ENERJİSİ

• Bitkisel ve hayvansal atıklardan enerji elde edilmesine BİYOKÜTLE (Biomas- Biodizel) denir
• Biyomas atıkların değerlendirilmesi kırsal kesimlerde biyogaz, kentsel kesimlerde çöp santralleri şeklindedir.
• Bazı çöp atıklarının yanma derecesi linyit santrallerinde kullanılan kömürden yüksektir.

ÖRNEK SORU

Türkiye’de elektrik enerjisi üretiminde hangi yerli enerji kaynağından daha fazla elektrik enerjisi üretilir?

A) Kömür
B) Doğalgaz
C) Hidroelektrik
D) Rüzgâr
E) Jeotermal

ÖRNEK SORU

Aşağıda verilen elektrik santrallerinden hangisinde üretim miktarı iklim koşullarına bağlı olarak yıl içinde değişkenlik gösterir?

A) Kral kızı
B) Hamitabad
C) Germencik
D) Çayırhan
E) Çatalağzı