Şehirlerin Fonksiyonları ve Etki Alanları

Bu dersimizde şehirlerin fonksiyonları ve etki alanlarını çok detaylı bir şekilde birlikte inceleyeceğiz. Şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları konusu hem LYS hemde 10.Sınıf Coğrafya müfredatının ortak konularıdır.

Nüfusu onbinin üzerinde olan, genellikle tarım ve hayvancılık dışındaki ekonomik faaliyetlerin yapıldığı yerleşmeler şehir (kentsel) yerleşme diye adlandırılır. Bir yerleşmenin şehir yerleşmesi olmasında belirleyici olan faktörler;

• Nüfus sayısı
• Nüfus yoğunluğu
• Fiziki Büyüklüğü
• Ekonomik ve Sosyal Organizasyon
• Yerleşmenin Ekonomik Fonksiyonları
• İdari Merkez Olması
• İşgücü talebi ve arzı

Dünyanın En Büyük Şehirleri Nerelerde Kurulmuştur

• Büyük şehirler geçmişten günümüze genellikle Orta (Ilıman) kuşakta kurulmuştur.
• Deniz kıyısında kurulan büyük liman şehirlerinin hinterantları geniştir.
• Stratejik ulaşım yolları üzerindedir.
• Bazıları tarihi nitelikleriyle birer cazibe merkezleridir.
• Bazıları sanayi faaliyetlerinin merkezi konumundadır. (Sanayi Şehirleri)
• Bazıları doğal güzellikleriyle insanları cezbederek etki alanı oluştururlar (Turizm Şehirleri)

Şehirlerin Fonksiyonları ve Etki Alanları

Genel olarak nüfusu fazla, sanayisi gelişmiş, ticaret ve finans merkezi olan şehirlerin etki alanları daha geniştir.Örneğin, Londra’da meydana gelen bir olay dünyanın büyük bir kısmını etkiler yani etkisi küreseldir.

Bayburt’ta meydana gelen bir olay ise sadece yakın çevresini etkiler bu yüzden etkisi yereldir.

Yeni Delhi

Hindistanın Başkentidir. Önemli ekonomi ve yerleşme merkezidir. Etkisi Bölgeseldir.

Essen

Avrupa’nın en büyük sanayi bölgesinde, RUHR havzasında yer alır. Avrupa’nın en eski şehirlerinden birisidir.18.yy’da küçük bir şehir iken taş kömürü yataklarının bulunması ile gelişmiştir. Şehirde, demirçelik endüstrisi, ağır endüstrinin yanı sıra dokuma, seramik vb.. endüstri kollarıda gelişme göstermiştir.Fonksiyonu sanayi ve madencilik etkisi ise küreseldir.

Marsilya

Roma imparatorluğunun en zengin şehirlerinden birisi olmuştur. 2600 yıl ile Avrupa’nın en eski şehri ünvanına sahiptir. Fransa’nın Akdeniz kıyısında yer alan şehir Akdeniz’in en büyük ticaret limanına sahiptir. Fonksiyonu Liman etkisi küreseldir.

Şam

Suriye’nin başkentidir.Geçişte kervan yollarının üzerinde bulunan kent çok önemli bir ticaret şehri olarak günümüze kadar gelmiştir.Şam’ın fonksiyonu İdari, ticaret, etkisi bölgeseldir.

Mekke

İslam dünyasının ve Müslümanların en büyük kutsal kentidir. Tüm dünyadan her yıl milyonlarca Müslüman hacı olmak için Mekke’ yi ziyaret etmektedir. Bu yüzden etkisi küresel fonksiyonu ise Din ve turizm’dir.

Oxford

İngiltere’de bulunan Oxford özellikle dünyada eğitim alanında ün yapmış önemli bir şehirdir. Şehirde bulunan OXFORD Üniversitesi dünyanın üst düzey eğitim veren üniversitelerinden birisidir. Tüm Dünya’dan çeşitli ülkelerden gelen öğrencilerin eğitim gördüğü bir üniversitedir.

Bu yüzden OXFORT şehrinin etkisi Küresel Fonksiyonu ise Eğitim’dir.

Roma

İtalya’da bulunan Tiber nehrinin kıyısında kurulmuştur. Tarih, turizm, ve din şehridir. Dünya’yı siyasi ve dini olarak etkisi altına aldığı için ” Dünya’nın  Başkenti ” ünvanına sahiptir.

Roma imparatorluğunun başkentidir. Katoliklerin dini merkezi olan Vatikan’ı da içine aldığından ” Çifte Başkent “rolüne de sahiptir.

Roma ‘da hizmet sektörüde (finans, bankacılık, sigortacılık, ticaret ve turizm) gelişmiştir. Roma’nın fonksiyonu idari, dini ve hizmet etkisi ise küreseldir.

New York

ABD ‘nin 16 milyon nüfusu ile en kalabalık olan şehridir.  ABD ‘nin ve dünyanın önemli şirketleri, bankaları ve finans merkezleri New York’tadır. Ayrıca dünyanın bir numaralı finans merkezi olan Wall Street Caddesi New York şehrinde bulunur. New York dünyanın önemli finans merkezi olduğu kadar aynı zamanda sanayi, eğitim ve kültür faaliyetlerinin de çok yoğun olduğu bir kenttir.

New York’un fonksiyonu Ticaret, Sanayi, Eğitim, Kültür, Finans, Liman, etkisi ise küreseldir.

Tokyo

Tokyo Japonya’nın başkentidir. Aynı zamanda 35 milyon nüfusu ile dünyanın en büyük başkentidir. Japonya doğal kaynakları fakir bir ülke olmasına rağmen yüksek teknoloji kullanan bir ülke olduğu için ham madde ithalatı yapar sanayi ürünleri ihracatı yapar. Tokyo limanı Japonya’nın bu ham madde ihtiyacını karşılayacak kapasitede büyük ve gelişmiş bir limandır. Ayrıca Tokyo’da üretilen sanayi ürünleri bu limandan dünya pazarına ulaştırılır. Tokyo fonksiyon olarak bir liman şehri olduğu kadar aynı zamanda başkent olduğu için idari kenttir. Aynı zamanda teknoloji, sanayi,ticaret fonksiyonlarına sahiptir. Tokyo küresel etkiye sahip bir şehirdir.

Paris

Fransa’nın başkentidir. Sen nehri üzerinde kurulmuştur.Ayrıca dünyanın moda merkezidir. Moda ve Lüksün dünya başkentidir ve ” IŞIK ŞEHİR ” olarak da anılır. Turizmde olukça gelişmiştir ve şehrin önemli bir gelir kaynağıdır. Bir çok banka, sigorta şirketi ve bankanın merkezi  Paris’te yer alır.

Paris fonksiyon olarak idari, turizm ve moda kentidir.Şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları

Fonksiyonlarına Göre Şehirlere Dünya’dan Örnekler

Dini Şehirler

Mekke, Medine, Cidde, Tibet’te Lhasa (Budistler), Roma, Kudüs

Maden Şehirleri

• Pittsburg, Youngtown Ameritak Birleşik devletlerinde.
• Jhonnesburg Güney Afrika Cumhuriyetinde.
• Bakü, Azerbaycan’da.
• Musul ve Kerkük Irak’ta.
• Zonguldak, Batman, Soma, Yatağan,Murgul Türkiye’de.

Maden şehirleri bu şehirlerdeki madenler tükendiğinde önemini yitirirler.şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları

Sanayi Şehirleri

• Essen, Almanya’da.
• Detroit, ABD ‘de
• Manchester, İngiltere’de
• Hannover, Frankfurt,Mannheim ve Stuttgart Almanya’da.
• Donetsk ve Kiev, Ukrayna’da.
• Kuzbass doğu Sibirya’da.
• Karabük, Ereğli, İskenderun, İstanbul Türkiye’de.

Tarım Şehirleri

• Ege Bölgesi: Akhisar, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Ödemiş, Tire
• Marmara Bölgesi: Kırklareli, İnegöl, Lüleburgaz
• Karadeniz Bölgesi: Bayburt, Bafra, çarşamba, Giresun, Rize, Düzce, Niksar.
• İç Anadolu Bölgesi: Karaman, Aksaray, Akşehir,Kırşehir,Nevşehir,Niğde

Ulaşım Şehirleri

• Şam, Suriye’de.
• Afyon, Kayseri,Konya, Ankara, İstanbul Türkiye’de.

Liman ve Ticaret Şehirleri

• ABD: Newyork
• Singapur Cumhuriyeti: Singapur.
• Çin: Shangay
• Tayland: Bangok
• Hindistan: Kalküta, Karaçi
• Almanya: Bremen, Hamurg
• Hollanda: Le Havre, Rotterdam
• Mısır: İskenderiye
• İspanya: Barselona
• Fransa: Marsilya
• İtalya: Venedik
• Türkiye: İstanbul, İzmir, Mersin, Trabzon, Samsun şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları

Eğitim ve Üniversite Şehirleri

• Almanya: Heidelberg, Göttingen, Erlangen, Tübingen, Marburg, Bochum-Querenburg
• İtalya: Pisa, Bologna
• İspanya: Salamanca
• Portekiz: Coimbra
• İngiltere: Oxford ve Cambridge
• İsveç: Lund ve Uppsala
• Danimarka: Aarhus
• Belçika: Louvain
• ABD: Princeton, Boston, Washington
• Türkiye: Ankara, İstanbul, Eskişehir şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları

İdari Şehirler

• ABD: Washginton
• Türkiye: Ankara
• İngiltere: Londra
• İspanya: Madrid
• Portekiz: Lizbon
• Almanya: BErlin
• Fransa: Paris
• Rusya: Moskova
• İtalya: Roma
• Irak: Bağdat
• Suudi Arabistan: Riyad
• Sudan: Hartum
• Azerbaycan: Bakü
• Gürcistan: Tiflis
• Mısır: Kahire şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları

Turizm Şehirleri

• İtalya:Roma
• İngiltere: Londra
• Paris: Fransa
• Singapur Cumhuriyeti: Singapur
• ABD: New york
• BAE: Dubai
• Malezya: Kuala Lumpur
• Tayland: Bangok
• Mısır: Luksor
• Türkiye: İstanbul, Antalya, Kuşadası,Çeşme

Teknoloji Şehirleri

• Japonya: Tokyo
• ABD: Washington
• İngiltere: Cambridge
• Helsinki: Finlandiya