Bu dersimizde şehirlerin fonksiyonları ve etki alanlarını çok detaylı bir şekilde birlikte inceleyeceğiz. Şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları konusu hem LYS hemde 10.Sınıf Coğrafya müfredatının ortak konularıdır.
Nüfusu onbinin üzerinde olan, genellikle tarım ve hayvancılık dışındaki ekonomik faaliyetlerin yapıldığı yerleşmeler şehir (kentsel) yerleşme diye adlandırılır. Bir yerleşmenin şehir yerleşmesi olmasında belirleyici olan faktörler;
- Nüfus sayısı
- Nüfus yoğunluğu
- Fiziki Büyüklüğü
- Ekonomik ve Sosyal Organizasyon
- Yerleşmenin Ekonomik Fonksiyonları
- İdari Merkez Olması
- İşgücü talebi ve arzı
Dünyanın En Büyük Şehirleri Nerelerde Kurulmuştur
- Büyük şehirler geçmişten günümüze genellikle Orta (Ilıman) kuşakta kurulmuştur.
- Deniz kıyısında kurulan büyük liman şehirlerinin hinterantları geniştir.
- Stratejik ulaşım yolları üzerindedir.
- Bazıları tarihi nitelikleriyle birer cazibe merkezleridir.
- Bazıları sanayi faaliyetlerinin merkezi konumundadır. (Sanayi Şehirleri)
- Bazıları doğal güzellikleriyle insanları cezbederek etki alanı oluştururlar (Turizm Şehirleri)
Şehirlerin Fonksiyonları ve Etki Alanları
Genel olarak nüfusu fazla, sanayisi gelişmiş, ticaret ve finans merkezi olan şehirlerin etki alanları daha geniştir.Örneğin, Londra’da meydana gelen bir olay dünyanın büyük bir kısmını etkiler yani etkisi küreseldir.
Bayburt’ta meydana gelen bir olay ise sadece yakın çevresini etkiler bu yüzden etkisi yereldir.
Yeni Delhi
Hindistanın Başkentidir. Önemli ekonomi ve yerleşme merkezidir. Etkisi Bölgeseldir.
Essen
Avrupa’nın en büyük sanayi bölgesinde, RUHR havzasında yer alır. Avrupa’nın en eski şehirlerinden birisidir.18.yy’da küçük bir şehir iken taş kömürü yataklarının bulunması ile gelişmiştir. Şehirde, demirçelik endüstrisi, ağır endüstrinin yanı sıra dokuma, seramik vb.. endüstri kollarıda gelişme göstermiştir.Fonksiyonu sanayi ve madencilik etkisi ise küreseldir.
Marsilya
Roma imparatorluğunun en zengin şehirlerinden birisi olmuştur. 2600 yıl ile Avrupa’nın en eski şehri ünvanına sahiptir. Fransa’nın Akdeniz kıyısında yer alan şehir Akdeniz’in en büyük ticaret limanına sahiptir. Fonksiyonu Liman etkisi küreseldir.

Şam
Suriye’nin başkentidir.Geçişte kervan yollarının üzerinde bulunan kent çok önemli bir ticaret şehri olarak günümüze kadar gelmiştir.Şam’ın fonksiyonu İdari, ticaret, etkisi bölgeseldir.

Mekke
İslam dünyasının ve Müslümanların en büyük kutsal kentidir. Tüm dünyadan her yıl milyonlarca Müslüman hacı olmak için Mekke’ yi ziyaret etmektedir. Bu yüzden etkisi küresel fonksiyonu ise Din ve turizm’dir.
Oxford
İngiltere’de bulunan Oxford özellikle dünyada eğitim alanında ün yapmış önemli bir şehirdir. Şehirde bulunan OXFORD Üniversitesi dünyanın üst düzey eğitim veren üniversitelerinden birisidir. Tüm Dünya’dan çeşitli ülkelerden gelen öğrencilerin eğitim gördüğü bir üniversitedir.
Bu yüzden OXFORT şehrinin etkisi Küresel Fonksiyonu ise Eğitim’dir.

Roma
İtalya’da bulunan Tiber nehrinin kıyısında kurulmuştur. Tarih, turizm, ve din şehridir. Dünya’yı siyasi ve dini olarak etkisi altına aldığı için ” Dünya’nın Başkenti ” ünvanına sahiptir.
Roma imparatorluğunun başkentidir. Katoliklerin dini merkezi olan Vatikan’ı da içine aldığından ” Çifte Başkent “rolüne de sahiptir.
Roma ‘da hizmet sektörüde (finans, bankacılık, sigortacılık, ticaret ve turizm) gelişmiştir. Roma’nın fonksiyonu idari, dini ve hizmet etkisi ise küreseldir.

New York
ABD ‘nin 16 milyon nüfusu ile en kalabalık olan şehridir. ABD ‘nin ve dünyanın önemli şirketleri, bankaları ve finans merkezleri New York’tadır. Ayrıca dünyanın bir numaralı finans merkezi olan Wall Street Caddesi New York şehrinde bulunur. New York dünyanın önemli finans merkezi olduğu kadar aynı zamanda sanayi, eğitim ve kültür faaliyetlerinin de çok yoğun olduğu bir kenttir.
New York’un fonksiyonu Ticaret, Sanayi, Eğitim, Kültür, Finans, Liman, etkisi ise küreseldir.
Tokyo
Tokyo Japonya’nın başkentidir. Aynı zamanda 35 milyon nüfusu ile dünyanın en büyük başkentidir. Japonya doğal kaynakları fakir bir ülke olmasına rağmen yüksek teknoloji kullanan bir ülke olduğu için ham madde ithalatı yapar sanayi ürünleri ihracatı yapar. Tokyo limanı Japonya’nın bu ham madde ihtiyacını karşılayacak kapasitede büyük ve gelişmiş bir limandır. Ayrıca Tokyo’da üretilen sanayi ürünleri bu limandan dünya pazarına ulaştırılır. Tokyo fonksiyon olarak bir liman şehri olduğu kadar aynı zamanda başkent olduğu için idari kenttir. Aynı zamanda teknoloji, sanayi,ticaret fonksiyonlarına sahiptir. Tokyo küresel etkiye sahip bir şehirdir.

Paris
Fransa’nın başkentidir. Sen nehri üzerinde kurulmuştur.Ayrıca dünyanın moda merkezidir. Moda ve Lüksün dünya başkentidir ve ” IŞIK ŞEHİR ” olarak da anılır. Turizmde olukça gelişmiştir ve şehrin önemli bir gelir kaynağıdır. Bir çok banka, sigorta şirketi ve bankanın merkezi Paris’te yer alır.
Paris fonksiyon olarak idari, turizm ve moda kentidir.Şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları
Fonksiyonlarına Göre Şehirlere Dünya’dan Örnekler
Dini Şehirler
Mekke, Medine, Cidde, Tibet’te Lhasa (Budistler), Roma, Kudüs
Maden Şehirleri
- Pittsburg, Youngtown Ameritak Birleşik devletlerinde.
- Jhonnesburg Güney Afrika Cumhuriyetinde.
- Bakü, Azerbaycan’da.
- Musul ve Kerkük Irak’ta.
- Zonguldak, Batman, Soma, Yatağan,Murgul Türkiye’de.
Maden şehirleri bu şehirlerdeki madenler tükendiğinde önemini yitirirler.şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları
Sanayi Şehirleri
- Essen, Almanya’da.
- Detroit, ABD ‘de
- Manchester, İngiltere’de
- Hannover, Frankfurt,Mannheim ve Stuttgart Almanya’da.
- Donetsk ve Kiev, Ukrayna’da.
- Kuzbass doğu Sibirya’da.
- Karabük, Ereğli, İskenderun, İstanbul Türkiye’de.
Tarım Şehirleri
- Ege Bölgesi: Akhisar, Turgutlu, Salihli, Alaşehir, Ödemiş, Tire
- Marmara Bölgesi: Kırklareli, İnegöl, Lüleburgaz
- Karadeniz Bölgesi: Bayburt, Bafra, çarşamba, Giresun, Rize, Düzce, Niksar.
- İç Anadolu Bölgesi: Karaman, Aksaray, Akşehir,Kırşehir,Nevşehir,Niğde
Ulaşım Şehirleri
- Şam, Suriye’de.
- Afyon, Kayseri,Konya, Ankara, İstanbul Türkiye’de.
Liman ve Ticaret Şehirleri
- ABD: Newyork
- Singapur Cumhuriyeti: Singapur.
- Çin: Shangay
- Tayland: Bangok
- Hindistan: Kalküta, Karaçi
- Almanya: Bremen, Hamurg
- Hollanda: Le Havre, Rotterdam
- Mısır: İskenderiye
- İspanya: Barselona
- Fransa: Marsilya
- İtalya: Venedik
- Türkiye: İstanbul, İzmir, Mersin, Trabzon, Samsun şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları
Eğitim ve Üniversite Şehirleri
- Almanya: Heidelberg, Göttingen, Erlangen, Tübingen, Marburg, Bochum-Querenburg
- İtalya: Pisa, Bologna
- İspanya: Salamanca
- Portekiz: Coimbra
- İngiltere: Oxford ve Cambridge
- İsveç: Lund ve Uppsala
- Danimarka: Aarhus
- Belçika: Louvain
- ABD: Princeton, Boston, Washington
- Türkiye: Ankara, İstanbul, Eskişehir şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları
İdari Şehirler
- ABD: Washginton
- Türkiye: Ankara
- İngiltere: Londra
- İspanya: Madrid
- Portekiz: Lizbon
- Almanya: BErlin
- Fransa: Paris
- Rusya: Moskova
- İtalya: Roma
- Irak: Bağdat
- Suudi Arabistan: Riyad
- Sudan: Hartum
- Azerbaycan: Bakü
- Gürcistan: Tiflis
- Mısır: Kahire şehirlerin fonksiyonları ve etki alanları
Turizm Şehirleri
- İtalya:Roma
- İngiltere: Londra
- Paris: Fransa
- Singapur Cumhuriyeti: Singapur
- ABD: New york
- BAE: Dubai
- Malezya: Kuala Lumpur
- Tayland: Bangok
- Mısır: Luksor
- Türkiye: İstanbul, Antalya, Kuşadası,Çeşme
Teknoloji Şehirleri
- Japonya: Tokyo
- ABD: Washington
- İngiltere: Cambridge
- Helsinki: Finlandiya
Çok teşekkür ederim.Gerçekten çok güzel yazmışsınız hocam .
istanbul küresel bir şehirdir
İstanbul Bölgesel bir kenttir. Türkiye ne yazık ki küresel güçte bir ülke olmadığı gibi, İstanbul’da gerçekleşen bir olay küresel boyutta bir etki yaratmayacaktır. New York, Paris, Moskova , Tokyo, Roma gibi şehirler tüm Dünya üzerinde etki gösterirken ne yazık ki İstanbul şu an için ancak bölgesel bir etki alanına sahiptir.
Şam’ın etki alanı sıfırlanmıştır. Savaştan sonra yerel etkili bir kent olarak alınmalı…
Fazlasıyla yeterli bayıldım,teşekkürler