Orojenez Nedir ? (Dağ Oluşumu) Türkiye’deki ve Dünya’daki Kıvrım ve Kırık Dağları

Orojenez Nedir ?

Jeosenklinallerde biriken tabakaların kıvrılma ve kırılma hareketleri sonucu yukarıya doğru yükselmesi durumlarına orojenez adı verilir. Bu durumlar sonucunda Türkiye’de  ve Dünya’da oluşan kıvrım ve kırık dağlar ile ilgili detaylı bilgiyi bu dersimizde bulabilirsiniz.

Dış kuvvetlerin (Akarsu, Buzul, Dalga, Rüzgâr) karadan aşındırdıkları malzemeler deniz, okyanus ya da jeosenklinal alanlarda birikir.

JEOSENKLİNAL: Yerkabuğunun çok uzun bir süre çöken, bu çökmeye bağlı olarak da kat kat bir biçimde kalın tortullarla dolmuş bulunan çukur bölümü. Ör; Atlas okyanusu ve Akdeniz birer jeosenklinaldir.

• Bu birikme milyonlarca yıl boyunca devam eder ve tortulanan bu tabakalar kalınlaşır.
• Jeosenklinallerde tortulanan bu tabakalar kıtaların birbirine yaklaşması sonunda yan basınçlara uğrar.
• Tortul tabakaların sertlik derecesine göre kıvrılarak ya da kırılarak su yüzeyine çıkar ve dağları oluşturur.

KIVRIM DAĞLARI

• Basınca uğrayan tortulanmış tabakalar eğer esnek bir yapıya sahipse kıvrılarak kıvrım dağlarını oluşturur.
• Kıvrım dağları sıradağlar şeklindedir.
• Kıvrımlı yapıda yüksekte kalan bölüme antiklinal, alçakta kalan kısma ise senklinal denir.
• Geçmişten günümüze oluşan önemli orojenezler;
  • Paleozoik dönemde (1.zaman): Kaledoniyen (İskoçya ve Norveçteki dağlar) orojenezi.
  • Paleozoik dönemin sonunda: Appalaşlar (Kuzey Amerika), Urallar (Orta Asya- Kazakistan’dan başlar), Orta Ren Dağları.
  • Tersiyer (3.zaman): Alp-Himalaya, And, Toroslar, Kuzey Anadolu Dağları.

Soru:

• İstanbul ve Çanakkale boğazlarının oluşması
• Anadolu’nun yükselmeye devem etmesi
• Egeid karasının çökmesi

Yukarıda verilen durumlar hangi jeolojik zamanda gerçekleşmiştir?

A) Paleozoik
B) Mesozoik
C) Kuaterner
D) Tersiyer
E) Kambriyen

DÜNYA’daki ÖNEMLİ KIVRIM DAĞLARI

Soru:

Yerküre jeolojik dönemlerde üç ayrı dağ oluşum aşaması geçirmiştir. Bunlar “Hersinyen, Kaledoniyen ve Alp-Himalaya “ dağ oluşumlarıdır.

Bu dağların oluşumu üzerinde aşağıdakilerin hangisi etkilidir?

A) Yerkabuğundaki toptan yükselme
B) Volkanizma oluşumu
C) Yerkabuğundaki kırılma
D) Tabakalardaki kıvrılma
E) Deniz ilerlemesi ve gerilemesi

TÜRKİYE’DEKİ ÖNEMLİ KIVRIM DAĞLARI
KIRIK DAĞLARI

• Jeosenklinallerde biriken tortul tabakalar kıvrılamayacak kadar sert ise yan basıncın etkisiyle kırılırlar. Oluşan bu kırığa FAY ismi verilir.
• Kırılarak oluşan yüksek alana  “HORST “ yani kırıklı dağ, kırılma sonucu oluşan çöküntü alana ise “ GRABEN “ yani çöküntü ova ismi denir.
• Türkiye’de kırıklı yapı denilince akla gelmesi gereken yer “ EGE BÖLGESİDİR”
• Ege bölgesinde aşağıdaki kırıklı dağların haricinde Akdeniz bölgesinde HATAY’da yer alan NUR (AMANOS) dağları birer horst, AMİK ovası ise bir grabendir.

EGE BÖLGESİ’ NİN KIRIK DAĞLARI